بررسی عوامل فردی و اجتماعی بسط و قدر رزق در آیات و روایات

این تحقیق با عنوان عوامل فردی و اجتماعی بسط و قدر رزق از دیدگاه آیات و روایات، در پنج فصل تدوین یافته است: در فصل اول به کلیات بحث اشاره شده است. در فصل دوم برای درک صحیح مفهوم واژه «رزق»، آراء و نظریات برخی از بزرگان علم لغت مورد تأمّل و دقت نظر قرار گرفته، سپس به انواع قرآنی رزق پرداخته شده است. در فصل سوم مفهوم لغوی و اصطلاحی واژه «تقدیر» و دیدگاه های مختلف برخی از فرق کلامی همچون اشاعره، معتزله و شیعیان به اختصار بیان شده و در ادامه، تناسب تقدیر روزی با عدالت الهی که یکی از مهم ترین شبهات در زمینه مقدر بودن روزی به حساب می آید مورد بررسی قرار گرفته است؛ فصل چهارم با عنوان عوامل بسط رزق، و فصل پنجم با عنوان عوامل قبض رزق به بررسی بیش از صد عامل از عوامل افزایش و کاهش رزق مادی در دو بخش کلی فردی و اجتماعی پرداخته است. در این پایان نامه برخی عوامل فردی و اجتماعی بسط و قدر رزق بررسی و نتایج زیر حاصل آمد: • بررسی آراء لغت شناسان نشان می دهد که این تعریف از واژه رزق, بهترین و جامع ترین تعریف می باشد:«روزی, عطا و بخششی است که از آسمان فرود آمده و موجود زنده برای بقا و ادامه حیات خود به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از آن بهره مند می گردد.» • با ارائه و تحلیل آرا و نظریات لغت شناسان در مورد واژه «تقدیر» مناسب ترین معنا برای تقدیر, «تعیین مقدار و اندازه گیری» است. • بسیاری از روایات بر «مقدر بودن روزی» تأکید دارند؛ ولی مراد از آن ها ـ مطابق اظهارات عالمان ـ مکتوب و مضبوط بودن روزی متناسب با هر فرد, در الواح علم الهی اعم از«لوح محفوظ» یا «لوح محو و اثبات» می باشد. • از آموزه های دینی و معارف اهل بیت ‘ این نکته برداشت می شود که روزی حلال تنها رزقی است که از سوی خداوند مقرر شده است؛ هر چند ـ بنا بر تصریح روایات ـ روزی حرام نیز از دایره علم و اراده او خارج نیست. • خداوند بر اساس علم و حکمت و مشیتش, «استعدادهای افراد» را متفاوت آفریده است. • علت تفاوت روزی افراد, تفاوت حکمت و رحمت خداوند در جهت شایستگی و سعادت آن هاست. لذا با عدالت خداوند سازگار است. • روزی مقدری که برای فرد مقدر شده است, معمولا از مسیر اسباب و واسطه هایی چون هم نوعان, خرد و اندیشه, حکومت, تلاش جسمی و ... به وی می رسد. • روزی افراد, لا یتغیّر و ازلی و ابدی نبوده, با دعا, عبادت , طاعت, صدقه و ... قابل افزایش است. یعنی بداء در تقدیر روزی جاری است. • نقش حرکت, تلاش و کوشش انسان در رسیدن به روزی مقدر, نقشی محوری و بنیادی محسوب می شود. • پویش و تلاش انسان نباید آن قدر زیاد باشد که او را به حرص و آزمندی بکشاند و نه کم که روحیه سستی و تنبلی را در وی تقویت کند. • به رغم آن که روی متناسب با هر فرد مقدر شده است, عواملی چون صدقه, صله رحم, عبادات, رعایت نکات بهداشتی, صفات اخلاقی خوب و ... در افزایش رزق و نیز مولفه هایی نظیر رذائل اخلاقی, عدم پرداخت زکات, عدم رعایت بهداشت و ... در کاهش آن تأثیر گذار می باشند.